Asal Sayıların Hayatımızda kı Rolü / 2019 Şubat

Temel olarak, herhangi bir sayıyı iki sayıyaayırıyoruz, sonra mümkünse bunları yine ikisayıya ayırıyoruz ve böylece devam ediyor. Yenibir çarpana ayıramayınca, geriye kalan bütünsayılar asal sayı oluyor. Yani, sonunda geriyesadece asal sayılar kalıyor.Peki, bilinen en büyük asal sayı nedir? Ocak2018 itibariyle, bilinen en büyük asal sayı,282.589.933–1, yani 24.862.048 basamaklı bir sayıdır.1Dikkat edilirse, bu büyük asal sayıyı bulmanıntahmin edilemez olduğu fark edilebilir.Tahmin edilemez olmak, asal sayıları gizemliyapar. Normalde, özel sayılar rastgele oluşmamalıdır.Stanford’dan araştırmacılar, bir modelbulmak maksadıyla, ilk 100 milyon asal sayıyıkontrol ettiler ve sonunda şu tespiti yaptılar:Asal sayılar, aynı rakamla biten diğer asal sayılardantuhaf bir şekilde farklılık gösteriyordu.Bu kadar zeki insanın, ömürlerini başka birsayıya bölünemeyecek sayıları bulmaya harcamasınınsebebi ne olabilir? Cevap “şifreleme”ile ilgili. Asal sayılar, şifreleme demektir. Busayılar iletişim için hayatî önem taşır. Çoğumodern bilgisayarın şifreleme sistemi, büyüksayıların asal çarpanlarını kullanarak çalışır.II. Dünya Savaşı’nda asal sayılar, şifreli iletişimdeönemli bir rol oynadı. Alan Turing adlıİngiliz matematikçinin, Nazilerin kullandığıEnigma kodunu çözme çabasının anlatıldığıfilmde bu gerçek işlenir. Bu savaşta hükümetler,şifreleme bilimini, bilhassa askerî maksatlariçin kullandı. Soğuk Savaş sırasında, ABD veRusya, bu tür şifreleri kullanarak, füze ve roketçalışmaları ve diğer askerî sırların öğrenilmesiniengellemeye gayret etti.Artık dijital bir çağda yaşıyoruz. Kötü niyetliinsanların bilgilerimizi çalmasını önlememizgerekiyor. Bu da asal sayılara daha fazla alakagöstermemiz ve sürekli yeni asal sayı bulmayaçalışmamız gerektiği anlamına geliyor.Bir test sırasında 4 basamaklı bir sayı içinasal çarpanlarına ayırma işlemini yapabilirsiniz,ama ya birisi size 600 veya 1000 basamaklıbir sayı verirse? Algoritmanız kesinlikle işe yaramayacaktır.Çünkü en gelişmiş süper bilgisayarlarbile “uzun süre” asal çarpanlara ayırmaişlemi yapamaz. Burada söylemeye çalıştığımız“uzun süre” kâinatın yaşına eşittir!