İlaç Kullanmada Zamanlama / 2019 Şubat

Zaman düz bir çizgi üzerinde değil, helezonikdaireler şeklinde ilerler. Canlıların metabolizmalarınındüzenlendiği iç sistemleri dezamanın devr-i daimine bağlı olarak çok çeşitlibiyolojik saatlere uygun çalıştırılır. Bu biyolojiksaatlerde bazen bir gün uzunluğu ölçü alındığıgibi bazen yılları içine alan büyük devr-idaimler söz konusudur. Mesela, Güneş’in yüzeyindekipatlamalarla meydana gelen lekelerinperiyodik devr-i daimi ile vaşak ve tavşantopluluklarının 11 yılda bir üremede zirve yapmaları,benzer şekilde buğday üretimi ve bazıbalık sürülerinin düzenli aralıklarla büyük artışlargöstermesi gibi, insan metabolizmasınıniç saatinde de gün içinde düzenlemeler vardır.Tıp dünyası uzunca bir zamandır insan bedeniningün içindeki farklı zaman aralıklarındadeğişik tepkiler verdiğini fark edip bu davranışlarıincelemeye başladı. Günün belli zamanlarındaağrılar azalırken, geceleri artması, açlıkve yemek yeme ile uyku periyotlarına göre dehormonlara ve sinir sistemine ait periyodikiniş çıkışlı devr-i daimler açıkça görüldü.1İnsanların fizikî ve ruhî yapılarında yıl,mevsim, ay ve gün içerisinde belli değişmelerolduğu ortaya çıkmıştır. Bu değişmeleri kişininbiyolojik vücut ritimleri açısından inceleyenbilim dalına “kronobiyoloji” denilmektedir.Kronobiyoloji uzmanları, insanların içsalgıbezlerinde, irade dışı çalışan sinir sisteminde,su ve tuz dengesinde zamana bağlı olarakbelli değişmeler olduğunu ve bu değişmelerininsanların ruhî yapıları üzerine tesir ettiğinigöstermiştir. Bu konuda çalışanlar, her insanınkendine has bir beden ve ruh saatinin olduğugörüşünde birleşmişlerdir.2 Ayrıca mekân açısındanbiyolojik değişmeleri tespit eden çalışmalarda yapılmıştır. Dünyanın kendi ekseninde,Ay’ın Dünya etrafında ve Dünya’nın Güneşetrafında, İlâhî irade ile yaratılan hareketlerineve konumlarına biyolojik ritim düzenlenmesinderol verilmiştir. Atmosferik çevre değiştikçe,canlılarda da değişmeler görülmektedir.1960’ların sonlarında, bilim adamları sentetikbir kortikosteroid ilaç olan metilprednizolonun,günün diğer zamanlarından ziyade,sabah alındığında artrit ve astımı tedavi etmekiçin daha güvenilir olduğunu buldular. FredHutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde birbeyin cerrahı olan Eric Holland, “Bu ritimler,radyasyon tedavisine verilen cevaplara da tesiredebilir” demektedir. Ayrıca farelerde radyasyonunuygulanması için en uygun zamanlarınolduğunu göstermiştir.3Kolon kanserinde ilk ilaç tedavisi başarısızolan ve karaciğerinde 27 tümör odağı görülüpümit kesildiği için gönüllü olarak denemeyapılmasına izin verilen 43 yaşında bir hasta,ilaç alımı saatlerinin yeniden planlanmasıylakanserden kurtulmuştur. Onkolog Francis Lévibile hastasındaki bu neticeye önce inanamamış,daha sonra kronoterapi’nin (zaman ayarlıtedavi) savunucuları arasına girmiştir. Fransa’dabulunan Warwick Tıp Okulu’nda çalışanLévi’ye göre zamanlama, bazen dozdan dahaönemli olmaktadır. İlk önce hasta metabolikritimlerinin daha iyi takip edilmesi için saatbenzeri bir cihaza bağlanmıştır. Hastanın çokdüzenli uyku-uyanma devreleri vardı ve Dr. Lévi’yegöre muhtemelen tedavinin başarısına budurumun çok katkısı olmuştur. Ancak 10 seneöncesine kadar, günlük ritimlerin (sirkadiyendevreler) moleküler temellerini açıklayamamalarıve klinik verilerin tutarsızlıkları, buyeni anlayışın yayılmasına engel oluyordu.4Kemoterapi alan 186 kişiyi rastgele iki grubaayıran Lévi ve ekibi bir gruba biyolojik saatleriyleuyumlu, diğer gruba ise standart düzende ilaçvermiş, biyolojik saatlerle uyumlu ilaç...