Tekvini Kanunlar / 2019 Şubat

“Tefekkuh, işin özünü kavrama, illet-malûl,sebep-netice arasındaki münasebeti görme,kozaliteye göre düşünme demektir. Mülâhazalarınıgünübirlikçiliğe bağlayanlar, küllî bakıp,küllî düşünemeyenler, küll-cüz’, yani bütün-parça arası gidip gelmesini bilemeyenler,neticeyi de göremezler.Kur’an-ı Kerim’de tefekkuhun yanı sıra, teakkul,tefekkür gibi kelimeler de geçer. Teakkul,aklı kullanma demektir. Kur’an-ı Kerim’de,felsefedeki gibi, başlı başına bir fakülte, âtıl birlatîfe olarak akla yer verilmez. Akıl, hep fiil olarakkullanılır. Tefekkür ise, bilme, bildiğini bilmeve bir de bilgiyi kullanma gibi üç buudlu birfaaliyettir. Tefekkürî bir bakış, aynı zamandatecessüsî bir bakıştır. Bunun zirvesi ise, te’vîl-iehâdîstir. Te’vîl-i ehâdîs, sadece rüya yorumudemek değildir. Hayatını şuurla yaşayan, herhadiseye sebep-netice çerçevesinde bakabilen,her şeyden bir manâ çıkarmasını bilen ilhamaaçık ruhlar, te’vil-i ehâdîsin üveykleridirler.Batı düşüncesinde tarihe ve hadiselere tekyönlü bir akış olarak bakılır; su akıp gittiği için,bir ırmakta ikinci defa yıkanılmaz denilir. Hadiselerakıp gitmektedir. Fakat ayniyete yakınbir misliyet içinde akıp gitmektedir. Bu bakımdan,her hadisenin bir de perde gerisi, hikmeti,birbiriyle münasebeti, sebep ve neticesi vardır.Meselâ, şu masada, kim nereye oturuyor, nasıldavranıyor, sürahiler, termoslar nasıl diziliyor,bunları tefahhus ve tecessüsle gözleyen, hayatınıduyarak yaşayan bir insan, bir-kaç günlükbir müşahedeyle, bunlardan bile yanıltmayacakmanâlar çıkarabilir ve kesin denebilecekneticelere varabilir. Bu da bir çeşit firâsettir.”Resûlü Ekrem’den (sallallâhu aleyhi ve sellem)mealen şöyle bir hadis-i şerif rivayet ediliyor:“Müminin ferasetinden sakının! Çünkü o Allah’ınnuruyla bakar.”Konumuzla alakalı başka bir hatıra şu şekilde:Vücutta D vitamininin üretilebilmesi için güneşışınlarına doğrudan maruz kalmak lazımdır.Bir camın arkasında saatlerce güneşte kalsanızbile vücutta D vitamini üretilemez. Öte yandan,kışın bile sadece yüzünüz doğrudan güneş ışınlarınamaruz kalsa, D vitamini üretilir. Özellikleosteoporoz denilen kemik erimesi yaşamamakiçin bu önemlidir. Bu meseleyi kendisine kısacaanlattıktan sonra, “Kısa süreli de olsa, bahçeyeçıkarsanız, kemikler için faydalı olur. Osteoporozunengellenmesi adına bir tedbir olur” demiştim.