117. Gdzie mieszkali Żydzi w Warszawie w XVIII w.

Wykład dr Hanny Węgrzynek, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN [21 listopada 2016]

Osadnictwo żydowskie w Warszawie rozwijało się w XVIII w. mimo obowiązywania przywileju „De non tolerandis Judaeis”, który zakazywał Żydom osiedlania się na terenie miasta. Starozakonni zamieszkiwali na terenie nieruchomości należących do szlachty, mieszczaństwa i duchowieństwa. Miejsca te można było poznać podczas popularnonaukowego wykładu dr Hanny Węgrzynek w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Punktem wyjścia do rozważań o osadnictwie żydowskim w Warszawie było wydawnictwo źródłowe „Regestr osób żydowskich spisany w miesiącu styczniu roku 1778 w Warszawie” pod redakcją dr Węgrzynek. Prelegentka pierwszą część swojego wykładu poświęciła na opisanie tego źródła. Dokument wymienia ponad 3,5 tys. Żydów wraz z odnotowaniem informacji o członkach ich rodzin, służbie, miejscu zamieszkania oraz nazwy miejscowości, z których pochodzili.

W kolejnej części wystąpienia dr Węgrzynek opisała rozwój Warszawy w II poł. XVIII w., któremu towarzyszyła masowa migracja ludności do miasta. Później wskazała miejsca, gdzie według regestru osiedlali się wówczas starozakonni, którzy stanowili wówczas już 8-10 proc. mieszkańców Warszawy. Prelegentka podkreśliła, że większość osób odnotowanych w tym dokumencie stanowili ludzie nowo przybyli do stolicy. Mówiła również, że analizując miejsca ich zamieszkania, można wysnuć wiele wniosków na temat charakteru osadnictwa żydowskiego w Warszawie.

Ostatnią część swojego wystąpienia dr Węgrzynek poświęciła analizie przedstawień Żydów obecnych na obrazach Canaletta i Vogla. Jak się okazuje, na ich podstawie można np. pokusić się o określenie, z jakiego regionu Rzeczpospolitej pochodzili pochodzili ukazani tam starozakonni.